DILI, 16 Juรฑu 2025
Primeiru-Ministru (PM), Kay Rala Xanana Gusmรฃo enkoraza membru Governu sira atu asegura adezaun istรณrika Timor-Leste (TL) nian bรก Association of Southeast Asian Nations (ASEAN) iha outubru 2025.
Primeiru-Ministru enkoraza neโe liu-hosi diskursu abertura iha okaziaun reuniaun interministeriรกl koordenasaun, haktuir deklarasaun hosi Prezidente ASEAN
iha Simeira ASEAN bรก dala-46 iha Malรกzia foin lalais neโe.
โ๐๐โ๐ฎ ๐ค๐จ๐ง๐ญ๐ ๐ก๐จ ๐ข๐ฆ๐ข ๐ก๐จ๐ญ๐ฎ-๐ก๐จ๐ญ๐ฎ ๐๐ญ๐ฎ ๐ข๐ญ๐ ๐๐๐ฅ๐ ๐ ๐๐ซ๐๐ง๐ญ๐ ๐ฌ๐ฎ๐ฌ๐๐ฌ๐ฌ๐ฎ ๐ข๐ก๐ ๐ฉ๐ซ๐ข๐ฆ๐๐ข๐ซ๐ ๐๐๐ฎ๐ง๐ข๐๐ฎ๐ง ๐๐ง๐ญ๐๐ซ๐ฆ๐ข๐ง๐ข๐ฌ๐ญ๐๐ซ๐ข๐ฬ๐ฅ ๐๐ฬ ๐๐จ๐จ๐ซ๐๐๐ง๐๐ฌ๐๐ฎ๐ง ๐ง๐โ๐. ๐๐๐ข ๐ข๐ญ๐ ๐ค๐จ๐ง๐ค๐จ๐ซ๐๐-๐ฆ๐๐ฅ๐ฎ ๐ข๐ก๐ ๐ฉ๐ซ๐จฬ๐ฌ๐ข๐ฆ๐ฎ ๐ฉ๐๐ฌ๐ฌ๐ฎ ๐ค๐จ๐ง๐ค๐ซ๐๐ญ๐ฎ ๐ฌ๐ข๐ซ๐ ๐ก๐จ๐๐ข ๐๐ฌ๐ฌ๐๐ ๐ฎ๐ซ๐ ๐ข๐ญ๐-๐ง๐ข๐ ๐๐๐๐ณ๐๐ฎ๐ง ๐ข๐ฌ๐ญ๐จฬ๐ซ๐ข๐ค๐ ๐๐ฬ ๐๐๐๐๐,โ PM Xanana hateten iha Salaun Nobre, MNEK Dรญli, segunda (16/06/2025).
Xefe Governu ho laran haksolok boโot hatoโo boas-vindas bรก membru Governu hotu-hotu iha primeira Reuniaun Interministeriรกl bรก Koordenasaun ida-neโe tanba reuniaun neโe akontese iha momentu ida neโebรฉ importante tebes iha istรณria nasionรกl TL nian.
Iha 26 maiu liu-bรก, iha Simeira ASEAN bรก dala-46 iha Kuala Lumpur, deside tiha ona katak sei simu Timor-Leste hanesan Estadu-Membru ASEAN bรก dala-11 iha Simeira ASEAN bรก dala-47, neโebรฉ sei halaโo iha outubru 2025.
Xanana Gusmรฃo konsidera desizaun istรณrika neโe hanesan rezultadu hosi dedikasaun, kompromissu no traballu durante tinan barak hosi parte Governu, hosi instituisaun sira no liu-liu hosi povu Timor-Leste. Neโe hanesan konkista boโot ida iha nasaun TL nia moris.
Reflete mรณs konfiansa ho apoiu hosi nasaun viziรฑu sira hosi ASEAN ho sira-nia lรญder sira.
โ๐๐ญ๐ ๐ข๐ก๐ ๐ซ๐๐ณ๐๐ฎ๐ง ๐ญ๐จ๐ฆ๐๐ค ๐๐ญ๐ฎ ๐ฌ๐๐ฅ๐๐๐ซ๐ ๐ค๐จ๐ง๐ค๐ข๐ฌ๐ญ๐ ๐ข๐๐-๐ง๐โ๐, ๐ฆ๐๐ข๐๐ฬ ๐ข๐ญ๐ ๐ฆ๐จฬ๐ฌ ๐ญ๐๐ง๐ค๐ ๐ซ๐๐ค๐จ๐งฬ๐๐ฌ๐ ๐ค๐๐ญ๐๐ค ๐ค๐จ๐ง๐ค๐ข๐ฌ๐ญ๐ ๐ง๐โ๐ ๐ฆ๐๐ซ๐ค๐ ๐ข๐ง๐ขฬ๐ฌ๐ข๐ฎ ๐ก๐จ๐ฌ๐ข ๐ฉ๐๐ซ๐ขฬ๐ฎ๐๐ฎ ๐ข๐๐ ๐ง๐โ๐๐๐ฬ ๐๐ฃ๐ข๐ณ๐๐ง๐ญ๐ ๐ฅ๐ข๐ฎ-๐ญ๐ฬ๐ง. ๐๐จ๐ฌ๐ข ๐๐ ๐จ๐ซ๐ ๐ญ๐จโ๐จ ๐จ๐ฎ๐ญ๐ฎ๐๐ซ๐ฎ, ๐ข๐ญ๐ ๐ญ๐๐ง๐ค๐ ๐ฆ๐๐ง๐ญ๐๐ข๐ง ๐๐จ๐ค๐ฎ ๐ก๐จ ๐ค๐จ๐จ๐ซ๐๐๐ง๐๐ฌ๐๐ฎ๐ง ๐ก๐จ๐๐ข ๐ ๐๐ซ๐๐ง๐ญ๐ ๐ค๐๐ญ๐๐ค ๐ข๐ญ๐ ๐ก๐จ๐ญ๐ฎ ๐ฉ๐ซ๐จ๐ง๐ญ๐ฎ ๐จ๐ง๐ ๐๐ญ๐ฎ ๐ฌ๐๐ข ๐ฆ๐๐ฆ๐๐ซ๐ฎ ๐๐๐๐๐ ๐๐ฬ ๐๐๐ฅ๐-๐๐,โ PM Xanana hateten.
Iha Simeira ASEAN bรก dala-46 iha Kuala Lumpur, ezije bรก Timor-Leste atu kumpri passu sira prosessuรกl nesessรกriu bรก adezaun no atu aselera negosiasaun sira kona-bรก akordu ekonรณmiku essensiรกl sira. Neโe sei ezije esforsu sรฉriu. Sei ezije uniaun, foku ho forte sentidu urjรฉnsia.
โ๐๐โ๐ฎ ๐๐ฉ๐๐ฅ๐ ๐๐ฬ ๐ข๐ฆ๐ข ๐ก๐จ๐ญ๐ฎ, ๐๐ข๐ง๐ข๐ฌ๐ญ๐ซ๐ฎ ๐ฌ๐ข๐ซ๐, ๐๐ข๐ฌ๐-๐๐ข๐ง๐ข๐ฌ๐ญ๐ซ๐ฎ, ๐๐๐ค๐ซ๐๐ญ๐ฬ๐ซ๐ข๐ฎ ๐๐ฌ๐ญ๐๐๐ฎ ๐ง๐จ ๐๐ค๐ข๐ฉ๐ ๐ญ๐ฬ๐ค๐ง๐ข๐ค๐ ๐ฌ๐ข๐ซ๐ ๐๐ญ๐ฎ ๐ก๐๐ฅ๐โ๐จ ๐ฆ๐ข๐ฌ๐ฌ๐๐ฎ๐ง ๐ง๐โ๐ ๐ก๐จ ๐๐ข๐ฌ๐ข๐ฉ๐ฅ๐ข๐ง๐ ๐ง๐จ ๐๐๐ญ๐๐ซ๐ฆ๐ข๐ง๐๐ฌ๐๐ฎ๐ง. ๐๐ญ๐ ๐ฌ๐๐ข ๐ฅ๐ ๐ญ๐จ๐ฅ๐๐ซ๐ ๐๐ญ๐ซ๐๐ณ๐ฎ ๐ค๐ ๐ค๐จ๐ฆ๐ฉ๐ฅ๐๐ฌ๐ฬ๐ง๐ฌ๐ข๐,โ Xefe Governu apela.
Governu tenke garante katak, Grupu Traballu Interministeriรกl ASEAN nian neโe ho rede pontu fokรกl sira iha kada ministรฉriu, hotu-hotu kapasitadu, iha meiu no bele servisu hamutuk.
ASEAN depozita ona konfiansa iha Timor-Leste no iha membru Governu hotu-hotu neโebรฉ marka prezensa iha-neโe. Fundamentรกl tebes atu fรณ onra konfiansa neโe no hatudu katak Timor-Leste prontu atu kontribui bรก rejiaun neโe.
Adezaun bรก ASEAN la hanesan deโit objetivu ida hosi polรญtika esterna, maibรฉ prioridade nasionรกl bรก dezenvolvimentu Timor-Leste nian. Involve seitรณr hotu-hotu komรฉrsiu no investimentu, saรบde ho edukasaun, oportunidade ekonรณmika, seguransa, dezenvolvimentu sosiรกl no kultura.
Integrasaun TL iha ASEAN hanesan dalan ida bรก ekonomia ida neโebรฉ forte-liu no moris diโak-liu bรก povu neโe.
โ๐๐ญ๐ ๐ฌ๐๐ข ๐ฅ๐ ๐ฌ๐๐ซ๐ฏ๐ข๐ฌ๐ฎ ๐๐โ๐ข๐ญ ๐๐ฬ ๐๐๐๐ณ๐๐ฎ๐ง, ๐ฆ๐๐ข๐๐ฬ ๐ฆ๐จฬ๐ฌ ๐๐ฬ ๐ฉ๐๐ซ๐ญ๐ข๐ฌ๐ข๐ฉ๐๐ฌ๐๐ฎ๐ง ๐๐ฎ๐ซ๐๐๐จ๐ฎ๐ซ๐. ๐
๐ข๐๐ซ ๐ค๐๐ญ๐๐ค ๐ข๐ญ๐ ๐๐๐ฅ๐ ๐ฌ๐๐ข ๐ฆ๐๐ฆ๐๐ซ๐ฎ ๐ข๐๐ ๐ง๐โ๐๐๐ฬ ๐๐ค๐ซ๐๐ฌ๐๐ง๐ญ๐ ๐ฏ๐๐ฅ๐จฬ๐ซ ๐ง๐จ ๐๐ฃ๐ฎ๐๐ ๐ก๐๐๐ขโ๐ ๐ข๐ญ๐-๐ง๐ข๐ ๐ซ๐๐ฃ๐ข๐๐ฎ๐ง ๐ง๐ข๐ ๐๐ฎ๐ญ๐ฎ๐ซ๐ฎ. ๐๐๐ฆ๐ฎ๐ญ๐ฎ๐ค, ๐ข๐ญ๐ ๐๐๐ฅ๐ ๐ก๐๐ญ๐ฎ๐๐ฎ ๐ค๐๐ญ๐๐ค ๐๐ข๐ฆ๐จ๐ซ-๐๐๐ฌ๐ญ๐ ๐ฅ๐ ๐ฉ๐ซ๐จ๐ง๐ญ๐ฎ ๐๐โ๐ข๐ญ ๐๐ญ๐ฎ ๐๐๐๐ซ๐, ๐ฆ๐๐ข๐๐ฬ ๐ฆ๐จฬ๐ฌ ๐๐๐ญ๐๐ซ๐ฆ๐ข๐ง๐๐๐ฎ ๐๐ญ๐ฎ ๐ค๐จ๐ง๐ญ๐ซ๐ข๐๐ฎ๐ข ๐๐ฬ ๐ฉ๐ฬ๐ณ, ๐๐ฌ๐ญ๐๐๐ข๐ฅ๐ข๐๐๐๐, ๐ข๐ง๐ญ๐๐ ๐ซ๐๐ฌ๐๐ฎ๐ง ๐ก๐จ ๐ฉ๐ซ๐จ๐ฌ๐ฉ๐๐ซ๐ข๐๐๐๐ ๐ฉ๐๐ซ๐ญ๐ข๐ฅ๐ฅ๐๐๐ ๐ข๐ก๐ ๐ซ๐๐ฃ๐ข๐๐ฎ๐ง,โ Xanana Gusmรฃo espera.
Iha fatin hanesan, Vise-Ministra bรก Asuntu ASEAN, Milena Rangel hateten, reuniaun interministeriรกl neโe organiza hosi Ministรฉriu Negรณsiu Estranjeiru no Kooperasaun (MNEK) bazeia bรก rezolusaun Governu neโebรฉ aprovadu iha Konsellu Ministru (KM) hodi forma grupu traballu neโebรฉ involve liรฑa ministรฉriu sira atu responde bรก rekomendasaun hosi Malรกzia nuโudรกr Prezidente ASEAN 2025.
Tuir rezolusaun neโe, enkontru koordenasaun interministeriรกl neโe sei halaโo semana rua kada fulan neโebรฉ hahรบ ona hosi fulan-juรฑu toโo setembru molok hakat bรก Simeira ASEAN bรก dala-47.
Paragrรกfu primeiru hosi rekomendasaun neโe, husu Timor-Leste ho Estadu-membru ASEAN sira atu aselera prosesu negosiasaun bรก akordu prinsipรกl ekonรณmika sira-neโebรฉ seidauk finaliza molok tama bรก simeira ASEAN bรก dala-47.
Akordu ekonรณmiku neโebรฉ Timor-Leste ho nasaun membru atu diskute no finaliza maka kona-bรก atividade komรฉrsiu bรก sasรกn nian, oferta servisu inklui Timor-Leste nia lista rezerva bรก investimentu no seluk tรกn.
Partisipa iha reuniaun neโe membru Governu sira, ekipa tรฉknika hosi Ministรฉriu no Instituisaun Governamentรกl sira.
Link Facebook (Mรฉdia-GPM)