Labarik ki’ik ida ne’ebé hetan oho iha Co Tyrone iha kanek iha nia ulun no oin, no mós marka kaer nian iha nia liman no sinál sira sunu nian iha nia tilun, rona ona hosi tribunál.
Tavia Michella Ximenes Da Costa nia mate-isin hetan iha área Windmill Court, iha Dungannon, iha loron-domingu.
Nia sei halo tinan rua iha fulan ida-ne’e nia rohan no iha ligasaun ho komunidade Timór-Leste nian iha Dungannon.
Tavia nia inan, tia no Tavia nia inan nia parseiru aprezenta iha tribunál akuzadu relasiona ho nia mate.
Januário Sarmento Ximenes (29), Suzana Da Costa Ximenes (24) no Suzi Augusta Jacinta Da Costa (21), sira hotu hosi Tribunál Windmill, aprezenta liuhosi videolink iha Tribunál Majistradu sira Strabane nian ohin.
Januário Ximenes hetan ona akuzasaun ba omisídiu Tavia nian no mós hahalok aat hasoru labarik ida
Suzi Augusta Da Costa hetan akuzasaun ba omisídiu involuntáriu, kauza labarik ida nia mate tanba hahalok ilegál no krueldade hasoru labarik ida, enkuantu
Suzana Da Costa Ximenes hasoru akuzasaun tanba kauza labarik ida nia mate tanba hahalok ilegál no krueldade hasoru labarik ida.
Akuzasaun sira kona-ba krueldade ne’ebé alegadu kobre períodu ida hosi loron 1 fulan-Agostu to’o loron 13 fulan-Outubru tinan ida-ne’e.
Sidadaun Timor Leste na’in tolu ne’e mosu husi Musgrave Custody Suite, hatais treinu prizaun kinur no akompaña husi ofisiál polísia sira.
Iha audiénsia, arguidu na’in tolu ko’alia liuhosi intérprete Tetun hodi konfirma sira kompriende akuzasaun ne’ebé akuza ba sira.
Ofisiál PSNI ida hatete katak nia bele liga arguidu sira ba akuzasaun sira.
Advogadu ba arguidu sira indika katak sira na’in tolu halo hela pedidu kausaun, ne’ebé hetan rezisténsia hosi PSNI.
Deskreve faktu sira kazu nian, akuzasaun hatete katak Tavia hela iha uma kuartu rua iha Dungannon hamutuk ho nia inan Suzi no tia Suzana.
Januário la’ós Tavia nia aman no muda ona ba uma iha fulan-Agostu tanba hahú relasaun ho nia inan iha fulan-Juñu.
Tribunál rona katak Tavia nia inan telefone ona ba labarik nia avó-feto iha Domingu dadeer liubá hodi hatete ba nia katak iha buat ruma ne’ebé laloos ho nia bei-oan-feto.
Bainhira avó-feto ne’e atende uma, Tavia mate ona ho manta ida ne’ebé taka nia oin, ho audiénsia tribunál nian nia parese mate ona iha tempu balun nia laran.
Tavia nia avó-feto telefone ba nia maun hodi husu nia atu mai iha uma no dehan akuzadu ba omisídiu
Januário hatete ona: “Mai ita rezolve ida-ne’e hanesan família ida”.
Nia hatete ba polísia katak joven ho tinan 29 ne’e mosu “kalma
Bainhira nia maun to’o iha uma, nia telefone
999. Ambulánsia ida atende maizumenus tuku 9.21 dadeer no telefone ba polísia, ne’ebé hahú investigasaun ida ba mate no kaer arguidu na’in tolu.
Ezame pós-mortem ne’ebé hala’o ba Tavia nia isin hatudu katak nia nakonu ho kanek, inklui kanek iha nia ulun no oin. Kauza mate nian maka trauma forsa nian.
Iha mós evidénsia katak labarik ne’e hetan nakdoko no iha kanek sira ne’ebé konsidera la’ós asidentál, hanesan marka kaer nian iha nia liman. Nota mós keimadura ida iha Tavia nia tilun.
Patólogu nota katak la’ós kanek hotu-hotu maka kauza iha tempu hanesan, maski laiha ida maka akontese liu fali loron 9 fulan-Outubru tinan ida-ne’e.
Entrevista sira tuirmai ho polísia hatudu katak Januário sai iha klube kalan ida iha Dungannon iha loron-sábadu kalan no hetan observasaun hosi polísia katak nia hirus no agresivu.
Nia haree sai hosi klube maizumenus tuku 2 dadeer iha Domingu dadeer.
Polísia ko’alia ho viziñu ida hosi família ne’ebé hatete katak sira rona feto na’in rua hakilar besik tuku 2.30 dadeer no katak hakilar ne’e “maka’as” no dura besik minutu 10.
Ministériu Públiku hatete katak polísia fiar katak laiha arguidu ida maka hatete lia-loos durante entrevista.
Sira hatete katak labarik nia inan hatete ona ba polísia katak nia monu no katak nia parseiru maka “mane di’ak ida”, molok muda nia konta hodi reklama katak Januário monu ona “violentu no abuzivu” hasoru nia no Tavia.
Tribunál rona katak Suzi hatete ona ba polísia katak labarik nia iis “aat tebes” iha sábadu kalan no katak nia hetan nia mate iha dadeer.
Tavia nia tia Suzana hatete katak nia iha festa ida loron tomak iha loron-sesta no fila ba uma maizumenus tuku 10 kalan, maibé la sai hosi nia kuartu durante oras 21 tuirmai.
Nia hatete ba polísia katak nia la haree ka rona buat ida no labele esplika viziñu nia alegasaun sira kona-ba rona hakilar iha dadeer-saan.
Januário nega katak nia halo sala ruma hasoru Suzi ka Tavia durante entrevista sira ho polísia no alega katak labarik ne’e monu no sira tau bee-manas iha nia kanek.
Ximenes afirma katak nia sai iha klube to’o entre tuku 4 no tuku 6 dadeer, maski polísia fiar katak nia sai hosi klube iha tuku 2 dadeer no to’o iha uma iha tuku 2.30 dadeer.
Ofisiál polísia ida deskreve objesaun sira ba fiansa ba Januário, hodi hato’o preokupasaun sira kona-ba nia rejistu anteriór ba asaltu grave sira no preokupasaun sira katak nia bele interfere ho sasin sira.
Nia deskreve arguidu hanesan “bosok-teen violentu” no katak iha risku halai tanba ninia ligasaun ho komunidade sira timoroan-orientál nian iha liur hosi Irlanda-Norte.
Ofisiál ne’e hatete katak tensaun sira iha komunidade nia laran aas tebes hafoin insidente ida iha klube kalan Dungannon nia liur iha sábadu kalan.
Nia mós hato’o preokupasaun sira katak tensaun sira-ne’e sei aumenta hafoin akuzasaun sira, enkuantu iha mós preokupasaun sira kona-ba seguransa hosi arguidu sira rasik no enderesu kausaun nian ne’ebé apropriadu.
Nia hatutan, iha mandadu pendente haat hasoru arguidu ne’ebé agora daudaun iha sistema polísia nian.
Defensór ba Januário hatete katak prova substansiál úniku hasoru nia kliente mai hosi ko-arguidu no submete katak bele hetan enderesu fiansa ida ne’ebé adekuadu.
Aplikasaun fiansa nian mós halo ba labarik nia inan no tia.
Defeza ba labarik nia inan – Suzi – hatete katak nia maka “adultu vulnerável”, sai ona vítima ida hosi violénsia doméstika no koersaun iha Januário nia liman no hatutan tan katak nia inan prontu atu sai hanesan garantia ba fiansa.
Advogadu ba Suzana argumenta katak tensaun komunitária ruma la iha relasaun ho nia kliente no hatete katak risku ruma ba halai bele jere tanba nia iha ligasaun ho área no nia ligasaun serbisu nian.
Juis Distritál Mullan rekuza fiansa ba arguidu na’in tolu, hodi sita Januário nia rejistu relevante, risku ida atu halai no preokupasaun sira relasiona ho interferénsia ho sasin sira. Juis hatete katak faktu sira hosi kazu ne’e “perturbador tebes”.
Arguidu na’in tolu hetan prizaun preventiva, hodi aprezenta liuhosi ligasaun vídeo iha Tribunál Majistradu Dungannon nian iha loron 13 fulan-novembru.
Google translate English to Tétum
NF