๐๐Œ ๐—๐€๐๐€๐๐€ ๐„๐๐Š๐Ž๐‘๐€๐™๐€ ๐Œ๐„๐Œ๐๐‘๐” ๐†๐Ž๐•๐„๐‘๐๐” ๐’๐ˆ๐‘๐€ ๐€๐’๐„๐†๐”๐‘๐€ ๐€๐ƒ๐„๐™๐€๐”๐ ๐ˆ๐’๐“๐Žฬ๐‘๐ˆ๐Š๐€ ๐“๐‹ ๐๐€ฬ ๐€๐’๐„๐€๐

DILI, 16 Juรฑu 2025
Primeiru-Ministru (PM), Kay Rala Xanana Gusmรฃo enkoraza membru Governu sira atu asegura adezaun istรณrika Timor-Leste (TL) nian bรก Association of Southeast Asian Nations (ASEAN) iha outubru 2025.
Primeiru-Ministru enkoraza neโ€™e liu-hosi diskursu abertura iha okaziaun reuniaun interministeriรกl koordenasaun, haktuir deklarasaun hosi Prezidente ASEAN
iha Simeira ASEAN bรก dala-46 iha Malรกzia foin lalais neโ€™e.
โ€œ๐‡๐šโ€™๐ฎ ๐ค๐จ๐ง๐ญ๐š ๐ก๐จ ๐ข๐ฆ๐ข ๐ก๐จ๐ญ๐ฎ-๐ก๐จ๐ญ๐ฎ ๐š๐ญ๐ฎ ๐ข๐ญ๐š ๐›๐ž๐ฅ๐ž ๐ ๐š๐ซ๐š๐ง๐ญ๐ž ๐ฌ๐ฎ๐ฌ๐ž๐ฌ๐ฌ๐ฎ ๐ข๐ก๐š ๐ฉ๐ซ๐ข๐ฆ๐ž๐ข๐ซ๐š ๐‘๐ž๐ฎ๐ง๐ข๐š๐ฎ๐ง ๐ˆ๐ง๐ญ๐ž๐ซ๐ฆ๐ข๐ง๐ข๐ฌ๐ญ๐ž๐ซ๐ข๐šฬ๐ฅ ๐›๐šฬ ๐Š๐จ๐จ๐ซ๐๐ž๐ง๐š๐ฌ๐š๐ฎ๐ง ๐ง๐žโ€˜๐ž. ๐Œ๐š๐ข ๐ข๐ญ๐š ๐ค๐จ๐ง๐ค๐จ๐ซ๐๐š-๐ฆ๐š๐ฅ๐ฎ ๐ข๐ก๐š ๐ฉ๐ซ๐จฬ๐ฌ๐ข๐ฆ๐ฎ ๐ฉ๐š๐ฌ๐ฌ๐ฎ ๐ค๐จ๐ง๐ค๐ซ๐ž๐ญ๐ฎ ๐ฌ๐ข๐ซ๐š ๐ก๐จ๐๐ข ๐š๐ฌ๐ฌ๐ž๐ ๐ฎ๐ซ๐š ๐ข๐ญ๐š-๐ง๐ข๐š ๐š๐๐ž๐ณ๐š๐ฎ๐ง ๐ข๐ฌ๐ญ๐จฬ๐ซ๐ข๐ค๐š ๐›๐šฬ ๐€๐’๐„๐€๐,โ€ PM Xanana hateten iha Salaun Nobre, MNEK Dรญli, segunda (16/06/2025).
Xefe Governu ho laran haksolok boโ€™ot hatoโ€™o boas-vindas bรก membru Governu hotu-hotu iha primeira Reuniaun Interministeriรกl bรก Koordenasaun ida-neโ€™e tanba reuniaun neโ€™e akontese iha momentu ida neโ€™ebรฉ importante tebes iha istรณria nasionรกl TL nian.
Iha 26 maiu liu-bรก, iha Simeira ASEAN bรก dala-46 iha Kuala Lumpur, deside tiha ona katak sei simu Timor-Leste hanesan Estadu-Membru ASEAN bรก dala-11 iha Simeira ASEAN bรก dala-47, neโ€™ebรฉ sei halaโ€™o iha outubru 2025.
Xanana Gusmรฃo konsidera desizaun istรณrika neโ€™e hanesan rezultadu hosi dedikasaun, kompromissu no traballu durante tinan barak hosi parte Governu, hosi instituisaun sira no liu-liu hosi povu Timor-Leste. Neโ€™e hanesan konkista boโ€™ot ida iha nasaun TL nia moris.
Reflete mรณs konfiansa ho apoiu hosi nasaun viziรฑu sira hosi ASEAN ho sira-nia lรญder sira.
โ€œ๐ˆ๐ญ๐š ๐ข๐ก๐š ๐ซ๐š๐ณ๐š๐ฎ๐ง ๐ญ๐จ๐ฆ๐š๐ค ๐š๐ญ๐ฎ ๐ฌ๐ž๐ฅ๐ž๐›๐ซ๐š ๐ค๐จ๐ง๐ค๐ข๐ฌ๐ญ๐š ๐ข๐๐š-๐ง๐žโ€™๐ž, ๐ฆ๐š๐ข๐›๐žฬ ๐ข๐ญ๐š ๐ฆ๐จฬ๐ฌ ๐ญ๐ž๐ง๐ค๐ž ๐ซ๐ž๐ค๐จ๐งฬƒ๐ž๐ฌ๐ž ๐ค๐š๐ญ๐š๐ค ๐ค๐จ๐ง๐ค๐ข๐ฌ๐ญ๐š ๐ง๐žโ€™๐ž ๐ฆ๐š๐ซ๐ค๐š ๐ข๐ง๐ขฬ๐ฌ๐ข๐ฎ ๐ก๐จ๐ฌ๐ข ๐ฉ๐ž๐ซ๐ขฬ๐ฎ๐๐ฎ ๐ข๐๐š ๐ง๐žโ€™๐ž๐›๐žฬ ๐ž๐ฃ๐ข๐ณ๐ž๐ง๐ญ๐ž ๐ฅ๐ข๐ฎ-๐ญ๐šฬ๐ง. ๐‡๐จ๐ฌ๐ข ๐š๐ ๐จ๐ซ๐š ๐ญ๐จโ€™๐จ ๐จ๐ฎ๐ญ๐ฎ๐›๐ซ๐ฎ, ๐ข๐ญ๐š ๐ญ๐ž๐ง๐ค๐ž ๐ฆ๐ž๐ง๐ญ๐ž๐ข๐ง ๐Ÿ๐จ๐ค๐ฎ ๐ก๐จ ๐ค๐จ๐จ๐ซ๐๐ž๐ง๐š๐ฌ๐š๐ฎ๐ง ๐ก๐จ๐๐ข ๐ ๐š๐ซ๐š๐ง๐ญ๐ž ๐ค๐š๐ญ๐š๐ค ๐ข๐ญ๐š ๐ก๐จ๐ญ๐ฎ ๐ฉ๐ซ๐จ๐ง๐ญ๐ฎ ๐จ๐ง๐š ๐š๐ญ๐ฎ ๐ฌ๐š๐ข ๐ฆ๐ž๐ฆ๐›๐ซ๐ฎ ๐€๐’๐„๐€๐ ๐›๐šฬ ๐๐š๐ฅ๐š-๐Ÿ๐Ÿ,โ€ PM Xanana hateten.
Iha Simeira ASEAN bรก dala-46 iha Kuala Lumpur, ezije bรก Timor-Leste atu kumpri passu sira prosessuรกl nesessรกriu bรก adezaun no atu aselera negosiasaun sira kona-bรก akordu ekonรณmiku essensiรกl sira. Neโ€™e sei ezije esforsu sรฉriu. Sei ezije uniaun, foku ho forte sentidu urjรฉnsia.
โ€œ๐‡๐šโ€™๐ฎ ๐š๐ฉ๐ž๐ฅ๐š ๐›๐šฬ ๐ข๐ฆ๐ข ๐ก๐จ๐ญ๐ฎ, ๐Œ๐ข๐ง๐ข๐ฌ๐ญ๐ซ๐ฎ ๐ฌ๐ข๐ซ๐š, ๐•๐ข๐ฌ๐ž-๐Œ๐ข๐ง๐ข๐ฌ๐ญ๐ซ๐ฎ, ๐’๐ž๐ค๐ซ๐ž๐ญ๐šฬ๐ซ๐ข๐ฎ ๐„๐ฌ๐ญ๐š๐๐ฎ ๐ง๐จ ๐ž๐ค๐ข๐ฉ๐š ๐ญ๐žฬ๐ค๐ง๐ข๐ค๐š ๐ฌ๐ข๐ซ๐š ๐š๐ญ๐ฎ ๐ก๐š๐ฅ๐šโ€™๐จ ๐ฆ๐ข๐ฌ๐ฌ๐š๐ฎ๐ง ๐ง๐žโ€™๐ž ๐ก๐จ ๐๐ข๐ฌ๐ข๐ฉ๐ฅ๐ข๐ง๐š ๐ง๐จ ๐๐ž๐ญ๐ž๐ซ๐ฆ๐ข๐ง๐š๐ฌ๐š๐ฎ๐ง. ๐ˆ๐ญ๐š ๐ฌ๐ž๐ข ๐ฅ๐š ๐ญ๐จ๐ฅ๐ž๐ซ๐š ๐š๐ญ๐ซ๐š๐ณ๐ฎ ๐ค๐š ๐ค๐จ๐ฆ๐ฉ๐ฅ๐š๐ฌ๐žฬ‚๐ง๐ฌ๐ข๐š,โ€ Xefe Governu apela.
Governu tenke garante katak, Grupu Traballu Interministeriรกl ASEAN nian neโ€˜e ho rede pontu fokรกl sira iha kada ministรฉriu, hotu-hotu kapasitadu, iha meiu no bele servisu hamutuk.
ASEAN depozita ona konfiansa iha Timor-Leste no iha membru Governu hotu-hotu neโ€˜ebรฉ marka prezensa iha-neโ€˜e. Fundamentรกl tebes atu fรณ onra konfiansa neโ€˜e no hatudu katak Timor-Leste prontu atu kontribui bรก rejiaun neโ€™e.
Adezaun bรก ASEAN la hanesan deโ€™it objetivu ida hosi polรญtika esterna, maibรฉ prioridade nasionรกl bรก dezenvolvimentu Timor-Leste nian. Involve seitรณr hotu-hotu komรฉrsiu no investimentu, saรบde ho edukasaun, oportunidade ekonรณmika, seguransa, dezenvolvimentu sosiรกl no kultura.
Integrasaun TL iha ASEAN hanesan dalan ida bรก ekonomia ida neโ€™ebรฉ forte-liu no moris diโ€™ak-liu bรก povu neโ€™e.
โ€œ๐ˆ๐ญ๐š ๐ฌ๐ž๐ข ๐ฅ๐š ๐ฌ๐ž๐ซ๐ฏ๐ข๐ฌ๐ฎ ๐๐žโ€™๐ข๐ญ ๐›๐šฬ ๐š๐๐ž๐ณ๐š๐ฎ๐ง, ๐ฆ๐š๐ข๐›๐žฬ ๐ฆ๐จฬ๐ฌ ๐›๐šฬ ๐ฉ๐š๐ซ๐ญ๐ข๐ฌ๐ข๐ฉ๐š๐ฌ๐š๐ฎ๐ง ๐๐ฎ๐ซ๐š๐๐จ๐ฎ๐ซ๐š. ๐…๐ข๐š๐ซ ๐ค๐š๐ญ๐š๐ค ๐ข๐ญ๐š ๐›๐ž๐ฅ๐ž ๐ฌ๐š๐ข ๐ฆ๐ž๐ฆ๐›๐ซ๐ฎ ๐ข๐๐š ๐ง๐žโ€™๐ž๐›๐žฬ ๐š๐ค๐ซ๐ž๐ฌ๐ž๐ง๐ญ๐š ๐ฏ๐š๐ฅ๐จฬ๐ซ ๐ง๐จ ๐š๐ฃ๐ฎ๐๐š ๐ก๐š๐๐ขโ€™๐š ๐ข๐ญ๐š-๐ง๐ข๐š ๐ซ๐ž๐ฃ๐ข๐š๐ฎ๐ง ๐ง๐ข๐š ๐Ÿ๐ฎ๐ญ๐ฎ๐ซ๐ฎ. ๐‡๐š๐ฆ๐ฎ๐ญ๐ฎ๐ค, ๐ข๐ญ๐š ๐›๐ž๐ฅ๐ž ๐ก๐š๐ญ๐ฎ๐๐ฎ ๐ค๐š๐ญ๐š๐ค ๐“๐ข๐ฆ๐จ๐ซ-๐‹๐ž๐ฌ๐ญ๐ž ๐ฅ๐š ๐ฉ๐ซ๐จ๐ง๐ญ๐ฎ ๐๐žโ€™๐ข๐ญ ๐š๐ญ๐ฎ ๐š๐๐ž๐ซ๐ž, ๐ฆ๐š๐ข๐›๐žฬ ๐ฆ๐จฬ๐ฌ ๐๐ž๐ญ๐ž๐ซ๐ฆ๐ข๐ง๐š๐๐ฎ ๐š๐ญ๐ฎ ๐ค๐จ๐ง๐ญ๐ซ๐ข๐›๐ฎ๐ข ๐›๐šฬ ๐ฉ๐šฬ๐ณ, ๐ž๐ฌ๐ญ๐š๐›๐ข๐ฅ๐ข๐๐š๐๐ž, ๐ข๐ง๐ญ๐ž๐ ๐ซ๐š๐ฌ๐š๐ฎ๐ง ๐ก๐จ ๐ฉ๐ซ๐จ๐ฌ๐ฉ๐ž๐ซ๐ข๐๐š๐๐ž ๐ฉ๐š๐ซ๐ญ๐ข๐ฅ๐ฅ๐š๐๐š ๐ข๐ก๐š ๐ซ๐ž๐ฃ๐ข๐š๐ฎ๐ง,โ€ Xanana Gusmรฃo espera.
Iha fatin hanesan, Vise-Ministra bรก Asuntu ASEAN, Milena Rangel hateten, reuniaun interministeriรกl neโ€™e organiza hosi Ministรฉriu Negรณsiu Estranjeiru no Kooperasaun (MNEK) bazeia bรก rezolusaun Governu neโ€™ebรฉ aprovadu iha Konsellu Ministru (KM) hodi forma grupu traballu neโ€™ebรฉ involve liรฑa ministรฉriu sira atu responde bรก rekomendasaun hosi Malรกzia nuโ€™udรกr Prezidente ASEAN 2025.
Tuir rezolusaun neโ€™e, enkontru koordenasaun interministeriรกl neโ€™e sei halaโ€™o semana rua kada fulan neโ€™ebรฉ hahรบ ona hosi fulan-juรฑu toโ€™o setembru molok hakat bรก Simeira ASEAN bรก dala-47.
Paragrรกfu primeiru hosi rekomendasaun neโ€™e, husu Timor-Leste ho Estadu-membru ASEAN sira atu aselera prosesu negosiasaun bรก akordu prinsipรกl ekonรณmika sira-neโ€™ebรฉ seidauk finaliza molok tama bรก simeira ASEAN bรก dala-47.
Akordu ekonรณmiku neโ€™ebรฉ Timor-Leste ho nasaun membru atu diskute no finaliza maka kona-bรก atividade komรฉrsiu bรก sasรกn nian, oferta servisu inklui Timor-Leste nia lista rezerva bรก investimentu no seluk tรกn.
Partisipa iha reuniaun neโ€™e membru Governu sira, ekipa tรฉknika hosi Ministรฉriu no Instituisaun Governamentรกl sira.

Link Facebook (Mรฉdia-GPM)

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

error: