DILI, 16/06/2025
Vice-Primeiro Ministro, Ministro Cordenador dos Assuntos Soรงiais, Eng. Mariano ASSANAMI Sabino, partsipa iha enkontru koordenasaun interministerial dahuluk hodi diskute preparasaun adezaun Timor-Leste nian ba ASEAN hodi haktuir deklarasaun husi Prezidente ASEAN iha Simeira ASEAN bรก dala-46 iha Malรกzia foin lalais neโe.
Enkontru Koordenasaun neโe lidera husi Primeiru-Ministru, ๐๐๐ฒ ๐๐๐ฅ๐ ๐๐๐ง๐๐ง๐ ๐๐ฎ๐ฌ๐ฆ๐ฬ๐จ, hodi enkoraza membru Governu sira atu asegura adezaun istรณrika Timor-Leste (TL) nian bรก Association of Southeast Asian Nations (ASEAN) iha outubru 2025.
โ๐๐โ๐ฎ ๐ค๐จ๐ง๐ญ๐ ๐ก๐จ ๐ข๐ฆ๐ข ๐ก๐จ๐ญ๐ฎ-๐ก๐จ๐ญ๐ฎ ๐๐ญ๐ฎ ๐ข๐ญ๐ ๐๐๐ฅ๐ ๐ ๐๐ซ๐๐ง๐ญ๐ ๐ฌ๐ฎ๐ฌ๐๐ฌ๐ฌ๐ฎ ๐ข๐ก๐ ๐ฉ๐ซ๐ข๐ฆ๐๐ข๐ซ๐ ๐๐๐ฎ๐ง๐ข๐๐ฎ๐ง ๐๐ง๐ญ๐๐ซ๐ฆ๐ข๐ง๐ข๐ฌ๐ญ๐๐ซ๐ข๐ฬ๐ฅ ๐๐ฬ ๐๐จ๐จ๐ซ๐๐๐ง๐๐ฌ๐๐ฎ๐ง ๐ง๐โ๐. ๐๐๐ข ๐ข๐ญ๐ ๐ค๐จ๐ง๐ค๐จ๐ซ๐๐-๐ฆ๐๐ฅ๐ฎ ๐ข๐ก๐ ๐ฉ๐ซ๐จฬ๐ฌ๐ข๐ฆ๐ฎ ๐ฉ๐๐ฌ๐ฌ๐ฎ ๐ค๐จ๐ง๐ค๐ซ๐๐ญ๐ฎ ๐ฌ๐ข๐ซ๐ ๐ก๐จ๐๐ข ๐๐ฌ๐ฌ๐๐ ๐ฎ๐ซ๐ ๐ข๐ญ๐-๐ง๐ข๐ ๐๐๐๐ณ๐๐ฎ๐ง ๐ข๐ฌ๐ญ๐จฬ๐ซ๐ข๐ค๐ ๐๐ฬ ๐๐๐๐๐,โ PM Xanana hateten iha Salaun Nobre, MNEK Dรญli, segunda (16/06/2025).
Iha 26 maiu liu-bรก, iha Simeira ASEAN bรก dala-46 iha Kuala Lumpur, deside tiha ona katak sei simu Timor-Leste hanesan Estadu-Membru ASEAN bรก dala-11 iha Simeira ASEAN bรก dala-47, neโebรฉ sei halaโo iha outubru 2025.
Ezijensia neโebe iha mak Timor-Leste tenke kumpri passu sira prosessuรกl nesessรกriu bรก adezaun no atu aselera negosiasaun sira kona-bรก akordu ekonรณmiku essensiรกl sira. Neโe sei ezije esforsu sรฉriu. Sei ezije uniaun, foku ho forte sentidu urjรฉnsia. Tanba neโe membru governu hotu-hotu hamutuk ho tekniku sira atu halo missaun neโe ho disiplina no determinasaun.
Iha fatin hanesan, Vise-Ministra bรก Asuntu ASEAN, Milena Rangel hateten, reuniaun interministeriรกl neโe organiza hosi Ministรฉriu Negรณsiu Estranjeiru no Kooperasaun (MNEK) bazeia bรก rezolusaun Governu neโebรฉ aprovadu iha Konsellu Ministru (KM) hodi forma grupu traballu neโebรฉ involve liรฑa ministรฉriu sira atu responde bรก rekomendasaun hosi Malรกzia nuโudรกr Prezidente ASEAN 2025.
Tuir rezolusaun neโe, enkontru koordenasaun interministeriรกl neโe sei halaโo semana rua kada fulan neโebรฉ hahรบ ona hosi fulan-juรฑu toโo setembru molok hakat bรก Simeira ASEAN bรก dala-47.
Paragrรกfu primeiru hosi rekomendasaun neโe, husu Timor-Leste ho Estadu-membru ASEAN sira atu aselera prosesu negosiasaun bรก akordu prinsipรกl ekonรณmika sira-neโebรฉ seidauk finaliza molok tama bรก simeira ASEAN bรก dala-47.
Akordu ekonรณmiku neโebรฉ Timor-Leste ho nasaun membru atu diskute no finaliza maka kona-bรก atividade komรฉrsiu bรก sasรกn nian, oferta servisu inklui Timor-Leste nia lista rezerva bรก investimentu no seluk tรกn.
==============
[PT]
Vice-primeiro-ministro participa no encontro de coordenaรงรฃo interministerial para preparaรงรฃo da Adesรฃo de Timor-Leste ร ASEAN
O Vice-primeiro-ministro e Ministro Coordenador dos Assuntos Sociais, Eng.ยบ Mariano ASSANAMI Sabino, participou no primeiro encontro de coordenaรงรฃo interministerial com o objetivo de discutir os preparativos para a adesรฃo de Timor-Leste ร ASEAN, em seguimento ร declaraรงรฃo feita pelo Presidente da ASEAN durante a 46.ยช Cimeira da ASEAN, recentemente realizada na Malรกsia.
Este encontro de coordenaรงรฃo presidido pelo Primeiro-Ministro, Kay Rala Xanana Gusmรฃo, que incentivou todos os membros do Governo a assegurarem a adesรฃo histรณrica de Timor-Leste ร Associaรงรฃo das Naรงรตes do Sudeste Asiรกtico (ASEAN), prevista para outubro de 2025.
โConto com todos vรณs para garantirmos o sucesso deste primeiro Encontro Interministerial de Coordenaรงรฃo. Vamos entrar em acordo sobre os prรณximos passos concretos para assegurar a nossa adesรฃo histรณrica ร ASEANโ, afirmou o Primeiro-Ministro Xanana Gusmรฃo na Sala Nobre do Ministรฉrio dos Negรณcios Estrangeiros e Cooperaรงรฃo (MNEK), esta segunda-feira.
A 26 de maio passado, durante a 46.ยช Cimeira da ASEAN, realizada em Kuala Lumpur, foi tomada a decisรฃo de aceitar Timor-Leste como o 11.ยบ Estado-Membro da ASEAN na 47.ยช Cimeira da organizaรงรฃo, agendada para outubro de 2025.
Para tal, Timor-Leste terรก de cumprir diversos passos processuais essenciais ร adesรฃo e acelerar as negociaรงรตes relativamente a importantes acordos econรณmicos. Esta tarefa exigirรก um esforรงo sรฉrio, uniรฃo, foco e um forte sentido de urgรชncia.
Assim, todos os membros do Governo, em colaboraรงรฃo com tรฉcnicos especializados, estรฃo comprometidos em cumprir esta missรฃo com disciplina e determinaรงรฃo.
No mesmo contexto, a Vice-Ministra dos Assuntos da ASEAN, Milena Rangel, afirmou que esta reuniรฃo interministerial foi organizada pelo Ministรฉrio dos Negรณcios Estrangeiros e Cooperaรงรฃo (MNEK), com base numa resoluรงรฃo do Governo aprovada em Conselho de Ministros. Esta resoluรงรฃo criou um grupo de trabalho que envolve vรกrios ministรฉrios para responder ร s recomendaรงรตes da Malรกsia enquanto Presidente da ASEAN em 2025.
De acordo com a resoluรงรฃo, os encontros de coordenaรงรฃo interministerial terรฃo lugar de duas em duas semanas, de junho a setembro, em preparaรงรฃo para a 47.ยช Cimeira da ASEAN.
O documento que contรฉm as recomendaรงรตes solicita que Timor-Leste e os Estados-Membros da ASEAN acelerem o processo de negociaรงรฃo dos principais acordos econรณmicos que ainda nรฃo estรฃo concluรญdos, antes da adesรฃo oficial na prรณxima cimeira.
Os acordos econรณmicos em discussรฃo entre Timor-Leste e os paรญses membros referem-se a atividades comerciais de bens, oferta de serviรงos, incluindo a lista de reservas de Timor-Leste para investimento, entre outros temas relevantes.
LINK facebook (VGPM)